Omgaan met emoties (5-12 jaar)

Soms raakt mijn zoon gefrustreerd als iets niet lukt maar meestal maakt het hem heel verdrietig. Ik heb gemerkt hoe goed het werkt om  hier echt even ruimte voor te maken in plaats van meteen te zeggen dat het wel mee valt en dat het zo goed is dat hij het wel probeerde.


0 – 4 jaar 5 – 12 jaar 13 – 18 jaar

Op deze leeftijd leren kinderen welk gedrag in bepaalde situaties wel en niet gepast is. Meestal voelt het thuis veilig genoeg om emoties ongefilterd te uiten. Emoties mogen er zijn, maar de manier waarop deze worden geuit kun je leren. Als ouder kun je jouw kind daarbij helpen. Want als emoties worden onderdrukt, komen ze er op een ander, ongepast moment uit.

Bij het uiten van emoties is het belangrijk dat kinderen leren dat dit op een veilige manier gebeurt: voor zichzelf, voor andere mensen en voor de materiële omgeving (bijvoorbeeld geen dingen kapotmaken).

Kinderen zonder CP hebben tot ongeveer 9 jaar af en toe woedeaanvallen, dat is normaal. Vanaf die leeftijd leert een kind steeds meer relativeren en kan het beter omgaan met teleurstellingen. Benieuwd welke factoren hierbij een rol kunnen spelen? Bespreek dit ook met je kind, zodra hij dit begrijpt. Het helpt je kind om grip te krijgen op zijn gedrag.

Vermoeidheid
Een kind met CP wil (en moet) vaak net zoveel doen als een ander kind, maar dat vraagt veel meer energie! Dat geldt niet alleen voor lichamelijke activiteiten, maar ook voor mentale inspanning. Als een kind moe is, is het sneller prikkelbaar, reageert het heftiger of trekt het zich juist terug.

Moeite met verwerken van prikkels
Als informatie uit de omgeving (geluid, beeld, beweging, aanraking e.d.) niet goed gereguleerd wordt (zie hoofdstuk ‘Prikkelverwerking’) kost dat veel meer energie. Als prikkels heftig binnenkomen, dan is ook de reactie vaak heftig:

  • Soms schrikken kinderen met CP van geluid. Je ziet dat ze ineens in een beweging of kramp schieten.
  • Als je prikkels niet goed kunt reguleren, dan lijkt de wereld de hele dag een druk kruispunt met herrie, veel beweging en chaos. Overzicht houden is dan vermoeiend.
Verplaatsen in een ander is moeilijk

Het kan zijn dat door de hersenbeschadiging een kind onvoldoende inzicht heeft in sociale situaties. Een kind begrijpt oogcontact, gezichtsuitdrukkingen en reacties tussen mensen bijvoorbeeld een grapje, niet altijd. Of het kind mist een deel van de non-verbale communicatie, waardoor het anders reageert dan je zou verwachten. Misschien reageert het zelfs wat ongepast. Het kan tot frustraties leiden als je kind grapjes mist of mensen de reactie van je kind vreemd vinden.

Als er een grapje wordt gemaakt, is de gezichtsuitdrukking en de toon van de verteller belangrijk (bijvoorbeeld op sarcastische toon iets zeggen). Als je kind zulke signalen niet goed oppakt of ze niet begrijpt, dan mist hij de clou van het grapje.

Vertraagde informatieverwerking
Soms lijkt het of een kind met CP niet reageert. Dat komt omdat het meer tijd nodig heeft om de informatie of vraag te verwerken en vervolgens een antwoord te bedenken. Als mensen dat niet weten, houden ze daar geen rekening mee. Het kind voelt zich niet serieus genomen. Of men denkt dat het kind het antwoord niet weet.
Moeite met impulscontrole
De frontale kwab in je hersenen zorgt ervoor dat je impulsen kunt controleren, kunt plannen en problemen kunt oplossen. Tijdens een heftige emotie stroomt er minder bloed naar dit gebied. Daardoor kun je niet meer goed nadenken. Bij de meeste mensen duurt het een kwartiertje voordat dit deel van de hersenen weer goed werkt. Ook een kind moet eerst tot rust komen, voordat het weer controle heeft over zijn reacties en kan luisteren en nadenken.

Blijven hangen in gedrag of emotie
Voor kinderen met CP kan het moeilijk zijn om uit een (heftige) emotie te komen. De boosheid of het verdriet lijkt alleen maar erger te worden. Of het lachen gaat maar door. Hoe heftiger de reactie, des te moeilijker het is om er zelf uit te komen.


Tips op basis van situatiesAlgemene tips

Bij de tien minuten gesprekjes op school is de juf altijd erg positief over Zahria: zij is gezellig en sociaal, ligt goed in de groep. Thuis zie je een heel ander kind: nog maar net uit school begint ze te gillen. Ze is bijvoorbeeld boos op een broertje of zusje dat met haar lievelingspuzzel speelt. Zahria is niet te kalmeren. Hoe reageer jij?

Ik haal mijn kind uit de situatie door bijvoorbeeld samen naar een andere kamer te gaan.
Als je kind erg geëmotioneerd is, kan het daar niet rustig over praten. Dat kan pas als het ongeveer een kwartiertje rustig is. Kinderen met CP reageren vaak heftiger en kunnen daardoor ook moeilijker weer zelf tot rust komen. Belangrijk is om je kind te helpen om uit de heftige emotie te komen. Dat kan op verschillende manieren:
  • Stel een aantal mogelijkheden voor die je kind kunnen helpen om te kalmeren. Het ene kind heeft behoefte aan afreageren, het andere kind aan een rustige omgeving. Bekijk ook het lijstje met time out tips.
  • Maak oogcontact, houd je kind stevig past, praat zacht en rustig. Doe samen een ademhalingsoefening.

Actie: Ik zorg dat mijn kind zijn boosheid kan uiten, op een manier die mijn het kind past.

Toevoegen aan actielijst
Ik weet dat school vermoeiend is voor mijn kind. Dus zorg ik dat het even tot rust kan komen als het thuiskomt.
Door de hersenbeschadiging kunnen sommige leeronderdelen voor een kind met CP extra moeilijk zijn. Ook kan het lastig zijn om goed om te gaan met alle prikkels om hem heen. Je kind moet daardoor extra zijn best doen om met alles mee te doen. Op school lukt dat vaak nog nét, maar als je kind thuiskomt, wil het even afreageren. Dat betekent dat je kind zich veilig bij je voelt om zijn gevoelens te uiten. Het belangrijkste doe je goed: je biedt je kind een veilige plek! Houd deze gedachte vast.

Actie: Ik laat mijn kind lekker bijkomen na een vermoeiende (school)dag.

Toevoegen aan actielijst
Ik probeer het gillen en schreeuwen te negeren, want als ik iets doe of zeg wordt het alleen maar erger.
Maak het voor jezelf gemakkelijker door de kamer uit te gaan en in een andere ruimte iets te gaan doen: de was vouwen, piano spelen, eten koken. Ook al wil je niet boos worden, iedereen wordt weleens boos. Bedenk wat je nodig hebt om zelf weer rustig te worden. Bekijk ook het lijstje met time out tips. Je kunt iedere dag opnieuw beginnen, dus kijk eens bij de andere reacties: welke wil jij de volgende keer uitproberen?

Actie: Als mijn kind zich heftig gedraagt, neem ik een time-out zodat ik daarna rustiger kan reageren op mijn kind.

Toevoegen aan actielijst
Naar situatie 2

Hier vind je een aantal tips over omgaan met emoties van je kind. Klik op een tip voor meer informatie.

Sluit aan bij het ontwikkelingsniveau van je kind
Als je kind in doen en laten jonger is dan zijn (kalender)leeftijd, dan zal zijn emotionele reactie ook vaak die van een jonger kind zijn. Het is vaak lastig om goed in te schatten wat hij begrijpt en wat dan een gepaste reactie is.

Vergelijk zijn gedrag eens met dat van andere kinderen: is hij zes jaar, maar reageert hij als een vierjarige? Als hij het liefst speelt met kinderen van vier, dan is dat zijn ‘denk- en gevoelsleeftijd’.

Gebruik een emotiethermometer als je kind boos, verdrietig, bang, etc. is.
Een emotiethermometer helpt je kind bij het herkennen en benoemen van zijn emoties. Ook leert het dat er nuances zijn in de hevigheid van de emoties. Zo werkt het:

  • Print hier de emotiethermometer.
  • Vraag je kind om op de thermometer aan te geven hoe heftig zijn emotie. De thermometer kun je gebruiken voor allerlei emoties, en om zonder woorden de mate van heftigheid aan te geven.
  • Help je kind om rustiger te worden. Als de emotie verminderd is, zeg dan: ‘Wat knap dat je minder boos/verdrietig/bang bent!’
  • Bespreek op een rustig moment wat kan helpen om de emotie te verminderen. Bespreek hoe je kind verstandig met zijn emotie om kan gaan. Spreek bijvoorbeeld af wat je kind de volgende keer kan doen als het zich zo voelt.
Gevoelens mogen er zijn, maar bedenk een andere, veilige manier om ze te uiten!

Ook al voelen ze niet altijd even prettig, alle gevoelens mogen er zijn. Al wil dat niet zeggen dat je gevoelens op alle manieren moet uiten. Zeg tegen je kind: ‘Ik begrijp dat je nu … bent, maar ik wil toch dat je nu stopt met…’. Geef aan hoe het wel mag reageren:

‘Je mag heel hard met het touw op de grond slaan.’
‘Je mag met een bal alle blikken omgooien.’
‘Je mag tegen het kussen stompen.’

Praat met je kind over zijn emoties als het weer rustig is.
Het lukt niet om te denken en te praten als je kind nog volop emotie voelt. Als je kind weer rustig is, is dat het moment om erover te praten.

Wat kan je kind doen om niet zo boos te worden?
Hoe kan het kind een heftige emotie voorkomen?
Hoe kun je helpen?
Wat heeft hem nu geholpen om rustig te worden?

Spreek af hoe je hem daar de volgende keer mee zal helpen. Bedenk ook dat het niet ineens goed zal gaan, maar dat dit een proces is.

Richt je op wat je kind wel mag doen en niet op wat het niet mag doen.
Als ik tegen je zeg: ‘Je mag aan alles denken behalve aan een roze olifant’ waar denk je dan aan? Juist, aan die roze olifant. Dus als je tegen een kind zegt wat hij NIET mag richt je juist zijn aandacht daarop…

Je kunt dus beter zeggen wat hij WEL (of op welke manier) mag doen. Bijvoorbeeld: je kind gooit zijn jas op de grond, zeg dan ‘Hang je jas maar aan de kapstok.’

Omgaan met teleurstellingen: probeer deze tips.
Kinderen moeten leren omgaan met mislukkingen, tegenslagen, teleurstellingen en tegenvallende verwachtingen. Het voelt als een ramp als je vriendje gaat verhuizen of als je verliest met voetbal. Relativeren is nog moeilijk, kinderen hebben tijd nodig om te verwerken.

  • Erken de teleurstelling (ook al vind jij de reactie overdreven), benoem ze ook: ‘Moeilijk hè, dat Maaike gaat verhuizen?’
  • Als de reactie heftig is: ‘Ik begrijp dat je teleurgesteld bent, maar ik wil toch dat je stopt met… Ga maar tekenen of lekker buiten spelen of…

Niet alle bovenstaande situaties passen misschien bij jouw kind, maar kijk welke manier van reageren jij zou kiezen in deze situatie. Klik op die reactie voor meer informatie.

  Ga naar PDF
Illustratieve afbeelding over het onderwerp Emoties & Omgeving
AAN DE SLAG MET:

Emoties & Omgeving

Illustratieve afbeelding over het onderwerp Leren & Begrijpen
AAN DE SLAG MET:

Leren & Begrijpen

Illustratieve afbeelding over het onderwerp Dagelijks leven
AAN DE SLAG MET:

Dagelijks leven

Illustratieve afbeelding over het onderwerp School & CP
AAN DE SLAG MET:

School & CP