Prikkelverwerking

Onderprikkeling betekent dat kinderen hoge prikkeldrempels laten zien. Anders gezegd; kinderen hebben sterkere of meer langdurige input in de zintuigen nodig om te reageren en goed te functioneren.

Gevolg
Kinderen worden dromerig, traag en onoplettend. Dit kan de sociale interacties verstoren en concentratieproblemen in de klas geven. Andere kinderen gaan juist op zoek naar prikkels, zoals repetitief spel, friemelen met de handen en frequent aanraken van materiaal. Dit gedrag kan geïnterpreteerd worden als storend, zinloos en onwenselijk. Maar dit gedrag stelt het kind juist in staat om de sensorische prikkels enigszins te hanteren. Ook helpt het hem meer alert te zijn.

Overprikkeling betekent dat kinderen lage prikkeldrempels hebben. Anders gezegd; kinderen zijn extra gevoelig voor input in de zintuigen en reageren hier sneller en heftiger op.

Gevolg
Kinderen gedragen zich voorzichtig, vermijdend en soms rigide. Het kind beschermt zich als het ware tegen de veelheid aan prikkels. Overprikkeling leidt bovendien vaak tot vermoeidheid en verminderde belastbaarheid omdat het verwerken van prikkels meer moeite en energie kost. Dit gedrag kan geïnterpreteerd worden als overdreven, dwingend of dwars. Maar het past juist bij het zoeken naar een prettige input van sensorische prikkels.

Gedragsmoeilijkheden bij kinderen met CP kunnen het gevolg zijn van onderprikkeling en overprikkeling. Een groot aantal ouders van kinderen met CP rapporteert dat hun kind een bijzondere prikkelverwerking heeft. Ouders beschrijven dat hun kind gevoeliger is voor prikkels en een grotere behoefte heeft om zich uit drukke situaties terug te trekken. Op school worden kinderen blootgesteld aan een constante stroom van prikkels waaraan ze moeilijk kunnen ontsnappen. Veel kinderen kunnen de vele prikkels moeilijk verwerken. Zich terugtrekken lijkt een belangrijke functie te hebben bij deze kinderen. Het is een manier om bij te komen van overprikkeling.  Tegelijkertijd is het denkbaar dat kinderen met CP onderprikkeling ervaren op verschillende zintuiglijke gebieden en daardoor juist op zoek gaan naar prikkels.

Het begrijpen van gedragsmoeilijkheden vanuit het perspectief van prikkelverwerking biedt handvatten voor de behandeling hiervan. Interventies die op het individuele kind zijn afgestemd, zoals psycho-educatie aan ouders en leerkrachten over overprikkeling en onderprikkeling, en bekeken over de verschillende zintuigen, kunnen inzicht geven in problematische gedragspatronen van kinderen en daarmee deze doorbreken.

Het kan nuttig zijn om in kaart te brengen welke zintuigen overprikkeld dan wel onderprikkeld zijn en op welke momenten dit voor problemen zorgt. Hiervoor wordt gebruikgemaakt van een vragenlijst voor ouders, de Sensory Profile. Deze kan geïnterpreteerd worden door een ergotherapeut, een psycholoog of een fysiotherapeut met specifieke expertise in prikkelverwerking. Soms kan een verwijzing naar ergotherapie de problemen verlichten door de inzet van specifieke interventies op de verschillende zintuigen om onderprikkeling en overprikkeling te normaliseren.